MOWA DZIECKA 6 - LETNIEGO
Niezwykle istotne w procesie przygotowania dziecka do realizacji obowiązku szkolnego, nauki czytania i pisania jest kształcenie poprawnej i wyraźnej mowy. Dziecko 6–letnie powinno poprawnie i dokładnie wymawiać wszystkie głoski mowy polskiej wypowiadane w sylabach, wyrazach i zdaniach, jeżeli nie ma wady słuchu, wad w budowie narządów artykulacyjnych (języka, warg, policzków podniebienia twardego i miękkiego) lub innych wad, np.: nieprawidłowy zgryz.
Dzięki prawidłowemu rozwoju mowy dziecko poznaje otaczający go świat. Poprzez mówienie jest w stanie wyrazić swoje uczucia i spostrzeżenia. Podstawowym środowiskiem kształcenia myślenia i mowy dziecka jest dobrze funkcjonująca rodzina (częste rozmowy z dzieckiem na różne tematy, ograniczanie czasu na TV, komputer, wspólne czytanie, itd.). Rozwój tych funkcji przebiega tu samorzutnie w związku z różnorodnymi rodzinnymi wydarzeniami. Czynniki uczuciowe oraz sytuacje dnia codziennego wzbogacają mowę w tych rodzinach, które rozumieją zależność rozwoju mowy z rozwojem osobowości (myślenia, rozumienia). Ale też rodzice i często dziadkowie sami przyczyniają się do powstawania wad wymowy poprzez naśladowanie mowy dziecięcej (spieszczanie) lub zbytni rygoryzm.
Mowę dziecka sześcioletniego charakteryzują następujące cechy:
1) posiadanie zróżnicowanego słownictwa,
2) opanowanie podstawowych reguł składni, dobra znajomość form gramatycznych,
3) mówienie zdaniami krótkimi, rzadko występują zdania podrzędnie złożone,
4) występowanie mowy sytuacyjnej i opowieściowej,
5) duża podatność języka na wpływy grupy, jakość i styl wypowiedzi,
6) umiejętność w zadawaniu pytań, protestów słownych, próśb, rozkazów.
Mowa dziecka w tym wieku jest już bardzo rozwinięta, pełni ona funkcję komunikacyjną i regulacyjną oraz symboliczną. Jest bezpośrednio związana z jego wrażeniami i spostrzeżeniami.
W przypadku poważnych opóźnień w rozwoju mowy bądź zaburzeń, które nie rokują szybkiej poprawy, lepiej zdecydować o pozostawieniu dziecka w „klasie 0” w szkole lub przedszkolu. Stworzy się dziecku możliwość wyrównania nieprawidłowości, nie narazi się go na stres i nerwicę szkolną oraz na osiąganie gorszych wyników w nauce czytania i pisania.
Zasób słownictwa czynnego i biernego, jego bogactwo lub ubóstwo jest jednym ze wskaźników ogólnego rozwoju dziecka. Im bogatszy jest zasób słownictwa, tym dziecko lepiej rozumie polecenia rodziców i nauczyciela, buduje złożone wypowiedzi (od 5 – 7 słów) i jest ciekawe świata, a w testach psychologicznych osiąga znacznie wyższe wyniki ilorazu inteligencji.
Ważne jest również to, w jaki sposób dziecko wypowiada się, czy popełnia błędy gramatyczne i składniowe, jak komunikuje się z dorosłymi i rówieśnikami. Dzieci tworzą tzw. neologizmy językowe (np.: zadzwonić telefonować – zatelefonić). 6 - latki nie mają jeszcze wykształconej „odwracalności myślenia”, nie potrafią odróżnić i nazwać pojęć nadrzędnych od podrzędnych, mają kłopoty ze zrozumieniem złożonych poleceń i prostych zadań tekstowych.
Bardzo istotnym zadaniem w przygotowaniu dzieci do nauki czytania jest kształcenie słuchu fonematycznego dziecka, a w szczególności analizy i syntezy słuchowej. Podstawowym warunkiem sukcesu dziecka w tej dziedzinie jest prawidłowy słuch fizyczny, gdyż wszelkie zaburzenia w słyszeniu spowodowane częstymi chorobami górnych dróg oddechowych, ucha, katarami utrudniają dostrzeganie i różnicowanie dźwięków. Ćwiczeniu słuchu służą wszelkie zajęcia umuzykalniające, zabawy w rozpoznawaniu i nazywaniu dźwięków otoczenia, środków lokomocji, instrumentów muzycznych. Zabawy te przyczyniają się do doskonalenia słuchu i ułatwiają identyfikowanie dźwięków mowy ludzkiej, jakimi są głoski.
Dzieci, które błędnie wypowiadają poszczególne głoski, nie będą zdolne do dokonywania prawidłowej analizy i syntezy słuchowej wyrazów. Szczególne jednak trudności występują w momencie analizy i syntezy słuchowo – wzrokowej, gdy głosce podporządkowuje się literę.
Przed rodzicami i nauczycielami stoją następujące zadania dotyczące rozwijania i kształcenia mowy 6 – latków:
1) poszerzanie słownictwa czynnego i biernego w oparciu o ich doświadczenia i treści programu przedszkolnego,
2) wyrabianie umiejętności poprawnego budowania zdań i dłuższych wypowiedzi,
3) wdrażanie do swobodnego wypowiadania się na różne tematy,
4) rozwijanie umiejętności powtarzania i zapamiętywania usłyszanych treści,
5) doskonalenie wymowy w zakresie poprawności artykulacyjnej, gramatycznej oraz wyrazistości wypowiedzi.
Nieprawidłowa wymowa oraz ubogie słownictwo u dzieci rozpoczynających edukację szkolną są poważną przeszkodą w osiąganiu przez nich sukcesów szkolnych, mogą być powodem zaburzeń emocjonalnych takich jak: fobie szkolne, lęki, jąkanie. Mogą one także wpływać na ilość i jakość kontaktów werbalnych z rówieśnikami i dorosłymi oraz związane z tym trudności w okazywaniu uczuć i emocji (dzieci krzykliwe, kłótliwe, złośliwe lub wycofane, zamknięte w sobie). Wady wymowy są poważną przyczyną trudności w nauce czytania i pisania. Wyżej wymienione zaburzenia uniemożliwiają dobry start w szkole, który jest niezwykle ważny dla rozwoju dziecka. Dziecko gotowe do podjęcia nauki ma wielką szansę na to, aby w przyszłości osiągnąć sukcesy edukacyjne, zawodowe i osobiste na miarę swoich możliwości.
). 